نوشیدنی گرم و خوش‌طعم موردعلاقه بسیاری از ما ایرانیان، چای است که به پای ثابت میهمانی، دورهمی، مراسم سوگواری و حتی میان‌وعده‌هایمان تبدیل شده است. به همین خاطر بسیاری فکر می‌کنند چای یک نوشیدنی کاملاً ایرانی است و از قدیم در سراسر کشور رایج بوده، در حالی که چنین نیست!

تا پیش از ورود چای و قهوه به ایران، مردم از انواع شربت برای نوشیدنی استفاده می‌کردند و در شهرهای مختلف شربت‌خانه‌هایی برای پذیرایی و دورهم‌نشینی عموماً مردان فعال بود. اما با ورود چای و قهوه به ایران کم‌کم چهره شهرها تغییر کرد و قهوه‌خانه‌ها فعال شدند به‌طوریکه در عصر صفوی از شاه پذیرایی می‌کردند و قهوه‌چی‌ها از مهم‌ترین اصناف بازار بودند.

چای در ایران مانند کشورهای ترکیه، مراکش، انگلستان و چین یک نوشیدنی محبوب و خوش‌طعم است که پای ثابت پذیرایی از مهمان، سفره صبحانه و میان‌وعده عصرانه است.

تاریخچه پیدایش چای در ایران احتمالاً به عصر صفوی، هم‌زمان با ورود قهوه و حدود قرن ۱۶میلادی بازمی‌گردد. در واقع شواهد اولیه مصرف چای و قهوه در ایران عصر صفوی توسط جهانگردان به ثبت رسیده و توصیف شده که مردم چای را شیرین دوست دارند و همراه با شکر، نبات و قند می‌نوشند. داستان قهوه اما با تاریخچه چای در ایران و جهان کمی فرق دارد، زیرا چای به‌عنوان نوشیدنی وارد فرهنگ مردم شد و قهوه در ایران و اروپا بیشتر به‌عنوان دارو شناخته می‌شد.

در همین عصر صفوی، قهوه‌خانه‌های بزرگ و مشهوری شروع به کار کردند و به فضایی برای تفریح و دورهمی مردانه تبدیل شدند تا علاوه بر نوشیدن چای مردم دور هم نقالی و شعرخوانی ببینند و دربارۀ مسائل مختلف صحبت کنند. با ورود چای به ایران فرهنگ و عادات مردم هم تغییر کرد و شربت به مرور جایگاهش را از دست داد.

تاریخچه مصرف چای در ایران با عصر صفویان در قرن ۱۶ شروع و در اوایل قرن ۱۹ میلادی به یکی از روابط تجاری اصلی با کشورهای خارجی تبدیل شد. در این زمان چای از چین و به لطف جاده تجاری ابریشم وارد می‌شد و سرگذشت بهتری از صادرات قهوه داشت. در همین ایام دشوار بودن صادرات قهوه به ایران، فاصله زمینی و نبود امکانات یا شاید حتی نبودن مسیر استاندارد و امن تجاری باعث شد قهوه کمتر وارد کشور شود، محبوبیت عمومی در مقایسه با چای نداشته باشد و در نهایت چای به نوشیدنی ملی مردم تبدیل شود. این تغییر بزرگ و مصرف روزافزون چای باعث شد تا کشاورزان ایرانی به فکر تأمین نیاز شخصی‌شان بیفتند و دوران کشت چای در ایران شروع شود.

تاریخچه پیدایش چای در ایران به قدری در لایه‌های فرهنگ ایرانی جاافتاده که حتی در مراسم مهمی هم مثل خواستگاری نقش اساسی دارد و در بسیاری از مهمانی‌ها با ظرافت در فنجان‌های زیبای چینی با کریستال سرو شده و نشان از اصالت یا طبقه اجتماعی خانواده‌ها دارد.

منبع: فودکس ایران