چای ایرانی محصولی هویت دار است و در تاریخ معاصر ایران محمل اتفاق های مهمی بوده و از حمایت مصدق تا چالش های قبل و بعد از پیروزی انقلاب را در کارنامه عمرش تجربه کرده است .

نخستین منطقه ای که چای ایرانی در آن کشت شد زمینی در محله چای خانسر لاهیجان بود .

این اتفاق در سال 1280 هجری شمسی و به وسیله مرحوم  کاشف السلطنه ( پدر چای ایران ) به وقوع پیوست .

بعدها شخصی به نام بصیر التجار به دلیل مشغله های کاشف السلطنه در پایتخت  درسال های مشروطه ، باغ چای او را در لاهیجان نگهداری کرد و با توجه به اینکه لاهیجان محل مناسبی برای پرورش این محصول بود نهال آن را  در منطقه تکثیر داد.

به گفته برخی از افراد محلی این چای فرآوری شده چنان مطبوع و خوش طعم بود که در میان جوامع شهری و روستایی آن دوره برای خود برندی شده بود و برای ترویج مصرف ، نیازی به تبلیغ نداشت .

به همین دلیل به وسیله بصیر التجار و سرمایه گذاران دیگر این محصول دربرخی شهرهای شمالی از جمله تنکابن و فومنات تکثیر و باغ های زیادی احداث شد .

بعد از چند سال آن قدر این محصول مورد توجه دولت قرار گرفت که دولتمردان ترجیح دادند در همه محل ها برای کشت چای باغ های دولتی احداث کنند تا دولت از سود آن منتفع شود .

با افزایش تعداد باغ های چای و نیازبه فرآوری آن در حجم گسترده دولت کارخانه های متعددی را نیز برای این کار تأسیس کرد .

با رواج هر چه بیشتر چایکاری در لاهیجان حتی مردم عادی نیز در حیاط منزل خود نهال چای پرورش دادند با این توصیف اقتصاد منطقه تحت تاثیر چایکاری قرار گرفت .

سال های متوالی به همین منوال گذشت و مردم با امنیتی مالی و رفاهی که با تکیه به شغل چایکاری کسب کرده بودند وضعیت معیشتی مناسبی در منطقه همه گیر شد تا اینکه در شهریور سال 1320با شروع جنگ جهانی دوم هول و هراس در دل مردم به وجود آمد بطوری که انگیزه کشاورزان برای برداشت محصول به حداقل رسید و باغات چای رها شد.

تا سال 1330 که دکتر محمد مصدق بر روی کار آمد این وضعیت ادامه داشت و سرانجام با روی کارآمدن وی برخی از کشاورزان و چایکاران از وی در این باره کمک و حمایت خواستند .

اعتراض چایکاران به مصدق ازکسانی بود که با واردات گسترده چای بازار کشور را اشباع کرده بودند و همچنین از کسانی که با مصادره زمین های کشاورزان برای آنان محدودیت و رنج ایجاد کرده بودند. گفتنی است که مصدق  بعد از شنیدن گلایه های مردم از تاجران واردکننده چای وبرخی دیگر از عوامل دخیل در قدرت که سعی در نابودی این محصول داشتند دعوت کرد تا در مهمانی خانه او شرکت کنند . نخست وزیر وقت ایران با درایتی که داشت برای پذیرایی از مهمانان تدارک ویژه ای اندیشیده بود.

مصدق از محصول چای چایکاران شمالی کشور برای پذیرایی مهمانان استفاده کرد. عطر ، طعم و رنگ ویژه و مطلوب این چای موجب تعریف و تمجید مهمانان از پذرایی دکتر مصدق شد و همین بهانه کافی بود تا مصدق موضوع اساسی و محوری مهمانی اش را مطرح کند. حمایت از چایکاران ایرانی وکاهش واردات چای به کشور. از آن پس مصدق دستور داد که باید از چای ایرانی حمایت شود و به جای اینکه سرمایه را به دست خارجیان بسپارند. بیشتر حامی کشاورزان داخلی باشند و به تولید ملی خود بها دهند تا چای در داخل توسعه یابد.

بعدها سازمان چای فعلی به وجود آمد و برای حمایت از تولید کنندگان بخشنامه ای ابلاغ شد که براساس آن هر تاجری که در تجارت چای فعال بود به ازای خرید یک کیلوگرم چای ایرانی می توانست حواله واردات یک کیلو و200 گرم چای از وزارت خانه دریافت کند.

با این تدبیر تا مدت ها حتی یک کیلوگرم چای در کارخانه ها باقی نمی ماند وهمه چای کشاورزان به فروش می رفت .

دولت در این دوره برای حمایت از چایکاران مساعده پرداخت می کرد. این مساعده ها بهره بانکی نداشت . بازپرداخت این کمک های مالی نیز براساس روشی انجام شد که کشاورز را در مضیقه قرا ندهد هر 15 روز یک بار و درست در زمان چیدن و فروش محصول چای باغات دولت همزمان با خرید محصول بخشی از مساعده را از حساب چایکاران کم می کرد.

نویسنده : سید عبداله میرحسینی مقدم